Doç Dr. Christiane Tallinger ile melanomun tanınma ve tedavi aşamaları

1. Melanomun tanınması ve tedavisinin aşamaları nelerdir?

Melanomun evreleri ve tedavisi - melanomun farklı evrelerini temsil eden farklı aşamalarına bakalım:

• Evre 0: Burada melanom "in situ" olarak adlandırılır. Sadece cildin yüzeysel tabakasında lokalize olmuştur ve daha içeriye nüfuz etmemiştir. Bu aşamada hastada melanomun vücudun diğer bölgelerine yayılma riski neredeyse hiç yoktur.
• Evre I: Bu durumda melanom invazivdir ve cildin üst tabakasına nüfuz eder. Penetrasyon derinliğine ve ülserasyon varlığına göre iki alt gruba (IA veya IB) ayrılır.
• Evre II: Burada melanom daha kalındır ve epidermisten geçerek cildin kalın tabakasına (dermis) ulaşır. Bu aşamada kanserin vücudun diğer bölgelerine yayılma ihtimali daha yüksektir.
• Evre III: Melanom kanser hücreleri, malignitenin boyutu ne olursa olsun, yerel lenf düğümlerine ve/veya damarlara yayılmıştır. Melanomun lenf düğümlerine yayılıp yayılmadığını doğrulamak için sentinel lenf düğümü biyopsisi yapılır.
• Evre IV: Bu son evredir. Bu aşamada melanom kan yoluyla vücudun diğer bölgelerine yayılmıştır. Uzak lenf düğümlerine veya cilt ve yumuşak dokulardaki uzak bölgelere ulaşmış olabilir. Beyin, gastrointestinal sistem, kemikler, karaciğer ve akciğerler gibi organlar da etkilenebilir.

2. Melanom teşhisi için hangi testler gereklidir ve bunların rolü nedir?

Şu anda insan melanomunu doğrudan teşhis etmek için kullanılabilecek spesifik bir kan testi bulunmamaktadır.

Melanomda bugüne kadar en çok çalışılan prognostik biyomarker S100B'dir. 1995 yılında, serum S100B'nin klinik etkisini araştıran ilk çalışma yayınlanmıştır. Seviyelerindeki artışın hastalığın ilerlemesiyle ilişkili olduğu, azalmanın ise uygulanan tedaviye yanıtı gösterdiği bulunmuştur. İsviçre ve Alman tıbbi kılavuzları, kalınlığı 1 mm'den fazla olan melanomlu hastaların serumunda S100B ölçümü yapılmasını önermektedir.

LDH (laktat dehidrojenaz) tümörün ileri evrelerinde prognostik bir faktör olabilir. Kandaki yüksek seviyeleri, bu tür kanserli hastaların karakteristik özelliğidir.

LDH seviyeleri anormal derecede yüksek olan hastaların uzun bir yaşam beklentisine sahip olma olasılığı önemli ölçüde daha düşüktür. Hastalığın ileri evrelerinde, özellikle de karaciğer metastazı vakalarında kan LDH düzeylerinin arttığını doğrulayan çalışmalar mevcuttur.

Serum LDH, doğru tanı için yüksek önemi ve tanı kolaylığı nedeniyle Amerikan Ortak Kanser Komitesi (AJCC) evreleme sisteminin bir parçası olan insanlarda melanomun tek moleküler belirtecidir. 

3. Melanom tedavisindeki en son yenilikler nelerdir?

Şu anda araştırmalar, melanom hücrelerindeki belirli mutasyonları etkilemek için farklı yöntemler geliştirmeye odaklanmıştır. Ayrıca melanom hücrelerine daha etkili bir şekilde saldırmak için vücudun bağışıklık sistemini kullanan tedaviler yaratmaya çalışıyorlar.

İmmünoterapi ve hedefe yönelik tedavi, hastalığı tedavi etmek için tek başına veya kombinasyon halinde kullanılan iki ana yöntemdir. Bu tedaviler son yıllarda ilerlemiş melanomlu hastaların sağkalımında önemli iyileşmelere yol açmıştır.

Ayrıca, melanomla mücadelede peptit aşılarının potansiyeline ilişkin klinik çalışmalar da devam etmektedir. Bu aşılar lokalize ve ilerlemiş melanom hastalarında kullanılmak üzere araştırılmaktadır, ancak bu tedavi yöntemi henüz resmi olarak tanınmamaktadır.

4. Melanomun farklı aşamalarında tedaviye yönelik farklı yaklaşımlar nelerdir?

Melanom tedavisi, hastalığın evrelerine ve bir dizi başka faktöre bağlı olarak değişir. Şimdi kanserin evresine bağlı olarak farklı tedavi yöntemlerine bakalım:

• Evre 0: Çoğu vakada melanomun cerrahi olarak çıkarılması gerçekleştirilir.
• Evre I: Çoğu zaman hasta tümörü ve çevresindeki sağlıklı dokunun bir kısmını çıkarmak için ameliyat olur.
• Evre II: Standart tedavi, kötü huylu büyümeyi ve çevresindeki dokuyu çıkarmak için ameliyatı içerir. Ek olarak, sentinel lenf nodu biyopsisi ve lenf nodu haritalaması gibi prosedürler uygulanabilir. Bazı hastalarda interferon tedavisi önerilebilir.
• Evre III: Evre III melanomun cerrahi olarak çıkarılması mümkün olduğunda, bu çoğunlukla tercih edilen tedavidir. Ameliyat sırasında gerekirse etkilenen lenf düğümleri de çıkarılabilir. Hastalığın nüksetmesini önlemek için hastaya immünoterapi veya hedefe yönelik tedavi ile ameliyat sonrası ek tedavi verilebilir.
• Evre IV: Rezeke edilemeyen evre III melanom ve evre IV melanomun tedavisi genellikle immünoterapi ve hedefe yönelik tedaviyi içerir; daha nadir durumlarda kemoterapi de kullanılabilir. Bazı durumlarda, büyümüş lenf düğümlerini ve vücuda yayılmış daha küçük tümörleri tedavi etmek için cerrahi olarak çıkarılması veya radyasyon tedavisi önerilebilir. Tedavi planı, tedavi eden doktorun her hastanın özel koşullarını dikkate almasıyla bireyselleştirilir.

5. Sıvı biyopsi biyobelirteçleri tespit etmeye ve melanomu tedavi etmeye yardımcı olur mu?

Sıvı biyopsi, dolaşımdaki tümör DNA'sı olarak bilinen mikroskobik melanom DNA parçalarını analiz etme fırsatı sağlar. Bu, BRAF V600K veya BRAF V600E mutasyonları gibi BRAF genindeki spesifik mutasyonların varlığının test edilmesine olanak sağladığından, özellikle ileri evre melanomlu (evre IV) hastalarda yararlıdır.

Bu test yöntemi sadece mutasyonları tespit etmek için değil, aynı zamanda hastaların reçete edilen tedaviye yanıtını değerlendirmek ve özellikle BRAF geninde mutasyon olanlarda olası nüksü tespit etmek için de kullanılır.

Sıvı biyopsinin şu anda melanomun erken teşhisi için bir yöntem olarak kullanılmadığını belirtmek önemlidir.

6. Melanomda başarılı bir tedavi olasılığı nedir ve hastalık ilerledikçe nasıl değişir?

Melanomun erken evrelerinde, beş yıl sonra hayatta kalma şansı 99%'dir. Ancak melanom lenf düğümlerine yayıldığında bu değer 63%'ye düşmektedir. Melanom akciğerlere, karaciğere ve vücuttaki diğer organlara ulaştığında ise bu değer 27%'ye düşmektedir.