Uyku tıbbı, uyku bozukluklarının ve uyku bozukluğuna yol açan diğer sorunların teşhis ve tedavisine odaklanan tıbbi bir alt uzmanlık alanıdır.
Uyku tıbbı tüm vücudun işlevlerini inceler - akciğerlerin ve solunumun durumu, dolaşım sistemi, endokrin sistem, kas-iskelet sistemi ve sinir sistemi ile hastaların ruhsal durumu.
Uyku bozuklukları izole olabilir, ancak birincil bir hastalığın parçası da olabilirler.
Uyku tıbbı ve nöroloji arasındaki fark
Uyku bozukluklarından muzdarip hastalar genellikle kendilerine yardımcı olmaları için nöroloji uzmanlarına başvururlar, bunun için uyku tıbbı ve nöroloji arasındaki farkı vurgulamak önemlidir. Nörologlar, beyin, omurilik, periferik sinirler ve kasların yanı sıra otonom sinir sistemi bozukluklarının hastalıklarını veya işlevsel sorunlarını teşhis ve tedavi etme konusunda uzmanlaşmış doktorlardır.
Nörologlar inme, beyin tümörleri, kronik baş ağrıları, Parkinson hastalığı, Alzheimer ve diğer hafıza bozuklukları gibi hastalıkları tedavi eder. Uyku tıbbı uzmanları yukarıdaki hastalıklardan bazılarının semptomlarıyla ilgilenir.
Bazı nöroloji doktorları uyku tıbbı eğitimi alır ve bu alanda uzmanlaşır. Her nörolog bir uyku tıbbı uzmanı olmadığı gibi, her uyku tıbbı uzmanı da bir nöroloji hekimi değildir. Uyku tıbbı hekimleri, aşağıda bahsedeceğimiz çeşitli alanlarda uzmanlık eğitimi alırlar.
Uyku Tıbbı Uzmanları, Uyku Tıbbı Derneği tarafından sertifikalandırılır ve daha önce kendi uzmanlık alanlarında bir uzmanlık ihtisasını ve ardından bir yıllık uyku tıbbı eğitimini ve stajını tamamlamış olmalıdır. Bu süre zarfında, uyku bozukluklarını teşhis etmek ve tedavi planı oluşturmak için gereken becerileri edinirler.
Uyku tıbbı konusunda sertifikalı en yaygın doktorlar şunlardır:
- anesteziyoloji ve resüsitasyon doktorları
- kardi̇yoloji̇ uzmanlari
- dahi̇li̇ye uzmanlari
- Nörologlar
- kulak burun boğaz uzmanları
- psi̇ki̇yatri̇ doktorlari
- göğüs hastalıkları uzmanları
Uyku tıbbı uygulaması hem birinci basamak sağlık hizmeti ortamlarında hem de yerleşik uzmanlaşmış uyku bozuklukları merkezlerinde gerçekleştirilebilir. Uzmanlar tedavi sırasında diğer tıbbi personelle de işbirliği yapar.
Psikologlar ve diş hekimleri genellikle tedavinin önemli bir parçasıdır. Bazı psikologlar uyku bozukluklarının (anksiyete ve depresyon) etkilerinin tedavisinde uzmanlaşmıştır ve diş hekimleri diş tellerinin (çoğunlukla bruksizm için) üretimi ve takılmasına yardımcı olmaktadır.
En yaygın birincil durumlar ve uyku bozuklukları şunlardır:
- Bruksizm (diş gıcırdatma)
- Merkezi uyku apnesi
- Obstrüktif uyku apnesi (OSA)
- Vardiyalı çalışma ve 24 saatlik olmayan uyku-uyanıklık ritmi de dahil olmak üzere sirkadiyen uyku bozuklukları
- Huzursuz bacak sendromu
- Tam uykusuzluk
- Kanser hastalarında uyku bozuklukları
- Narkolepsi (belirtilmemiş bir zamanda aniden uykuya dalma)
- Hipersomnia (çok uzun süre uyuma)
- Kabus bozukluğu
- REM uyku evresi bozukluğu
- Uykuda yürüme (somnambulizm)
- Horlama
Uyku bozukluklarının teşhisi
Uzmanlar, hastaların şikayet ettiği sorunun türüne bağlı olarak farklı testler ve prosedürler önermektedir. En sık tavsiye edilenler şunlardır:
- Kan testleri - amaç, tiroid sorunları, prolaktinoma, trombofili ve hipertansiyon gibi uyku bozukluğuna yol açan birincil koşulları izole etmektir.
- Uyku günlüğü tutma - Hastalar yatakta kalma ve uykuya dalma süresi, uyanma zamanı ve gündüz uykululuk derecesi ile ilgili bilgileri kaydeder.
- Uyku Bozukluğu Envanteri - Kapsamlı bir sağlık geçmişi ve uyku düzenini içeren ayrıntılı bir anket kullanılır.
- Polisomnogram - Test, şüphelenilen bozukluğu hedefli bir şekilde araştırmak için kullanılır. Örneğin, uyku apnesinden şüphelenildiğinde, hasta bir poliklinikte gece boyunca muayene edilir ve gözlemlenir. Narkolepsiden şüpheleniliyorsa, hastalar yine izlenir ancak belirli zamanlarda uyandırılır (bir dizi şekerleme). İzleme sırasında hastalar uyku evrelerini, vücut hareketlerini, oksijen satürasyonunu ve nefes alma düzenlerini tespit eden sensörlere bağlanır.
TEDAVİ:
Hastalığın türü tam olarak belirlendikten sonra, aşağıdaki konservatif tedavi türleri önerilebilir:
- CRAP - maske (Sürekli Pozitif Hava Basıncı) - uyku apnesinde kullanılan bir cihaz. CRAP-maske, maskeden sabit bir hava akışı sağlayarak hava yolunu açık tutar.
- Diş hekimleri tarafından yapılan ağız aparatları: Hastanın CRAP maskesini tolere edememesi durumunda, hava yolundan hava akışının tıkanmasını önlemek için geceleri dili ve çeneyi doğru pozisyonda tutmak için tutucuya benzer özel bir cihaz yapılabilir.
- Bilişsel Davranış Terapisi - uykuya dalma ve kısa uyku süresi ile ilişkili düşünce ve davranışları tanımlamaya odaklanan uzman bir terapi. Uykuyu iyileştirmek, uykuya dalmayı kolaylaştırmak için yeni psikolojik stratejiler geliştirilir. Uyku hijyenini iyileştirmek, yaklaşık olarak aynı zamanda uykuya dalmayı kolaylaştıran alışkanlıklar oluşturmak için önemlidir. Bu alışkanlıklar şunlardır: mobil cihazlar ve monitör olmadan uykuya dalmak için hoş bir ortam yaratmak, gün içinde fiziksel egzersiz yapmak, uykuya dalma saatine yakın zamanlarda uyarıcılardan (kafein ve nikotin) kaçınmak.
- İlaç tedavisi - İlaçlar genellikle belirtiye göre reçete edilir. Uykuya dalma sorunu, uyku süresi sorunu, huzursuz bacak sendromu, narkolepsi veya REM fazı bozuklukları için küçük dozlarda kullanılabilecek farklı ilaç grupları vardır. Uykuyu iyileştirmek için kullanılan ilaçlara hipnotikler de denir. Uyku bozukluğunun altta yatan başka bir hastalığa bağlı olması durumunda, altta yatan hastalığa yönelik ilaçla birlikte çok düşük dozlarda hipnotikler reçete edilir.
Ayrıca CERRAHİ TEDAVİ YÖNTEMLERİ de vardır:
Cerrahi yaklaşımlar çoğunlukla apnesi ve horlaması olan kişiler için kullanılır.
* Hiyoid süspansiyon: Boynun ön tarafındaki u şeklindeki hyoid kemik, hava yolunu açık tutmak için adem elmasına bağlanır veya alt çene tarafından asılır.
* Hipoglossal sinir stimülatörünün yerleştirilmesi: Bir elektrot implante edilir ve dil kaslarını kontrol eden çene yakınındaki bir sinire bağlanır. İmplante edilen "kalp pili", dilin geceleri hava yolunu tıkamasını önlemek için uyku sırasında elektrodu uyarır.
* İnatçı ve sorunlu horlama için kullanın Yumuşak damağın radyofrekansla küçültülmesi (RFVTR): Yumuşak damağın etrafındaki dokuların kasılmasını ve sıkılaşmasını sağlamak için bir radyofrekans cihazı kullanılır, bu da daha fazla hava yolu lümeni sağlar ve hava girişini kolaylaştırır.
* Septoplasti: Nazal septal distorsiyon vakalarında, burnun iki tarafı arasında eşit distorsiyon sağlamak ve böylece hava akışını iyileştirmek için septoplasti uygulanır. Konka cerrahisi de (burun konkalarının hipertrofisi durumunda) eşit başarı ile uygulanmaktadır.
*Uvulopalatofaringoplasti (UPPP)C: Daha çok uyku apnesi hastaları için kullanılır.
Bu tür bir ameliyatta, boğazın arka duvarından fazla doku çıkarılır ve yeniden konumlandırılır, bu da genişlemiş bir hava yolu ile sonuçlanır. Ağır vakalarda, bu ameliyat türü yukarıdakilerin diğerleriyle birlikte kullanılabilir.
* Bariatrik cerrahiC: Birçok obez hasta uyku apnesi ve uyku problemlerinden muzdariptir. Bu kişilerde kilo kaybı uykuyu önemli ölçüde iyileştirir. Bariatrik cerrahi, temel nedeni obezite olan uyku apnesi ile baş etmenin kanıtlanmış bir yöntemidir.
