Rejeneratif tıp, hasarlı veya hastalıklı hücreleri, dokuları veya organları onarmak, değiştirmek veya oluşturmak için yöntemler geliştiren nispeten yeni bir tıp dalıdır. Rejeneratif tıp, terapötik kök hücrelerin üretilmesini ve kullanılmasını, doku mühendisliğini ve yapay organların üretilmesini içerir.
Moleküler biyoloji ve genetikten immünoloji ve biyokimyaya kadar çok çeşitli bilimsel disiplinleri kapsayan rejeneratif tıp araştırmaları genellikle aşağıdaki temel ilkelere odaklanmaktadır:
- Kök hücrelerin fizyolojik mekanizmalarını anlamak.
- Hücrelerin nasıl büyüdüğü ve öldüğü hakkında bilgi.
- Kök hücrelerin diğer hücrelere dönüşmesini sağlayan nedir?
- Hücreler arasındaki destekleyici yapı hakkında daha fazla bilgi edinme.
Rejeneratif tıbbı bu kadar heyecan verici bir alan yapan şey, vücuttaki herhangi bir hasarlı doku veya organı yenileme veya değiştirme potansiyeline sahip olmasıdır. Bu da potansiyel olarak birçok genetik ve diğer hastalık ve yaralanmalar için bir tedavi sağlamaya yol açar.
Rejeneratif tıp bilim insanları neyi bilmek istiyor?
Yaşlı insanlar zaten bazı rejeneratif yeteneklere sahiptir. Örneğin, karaciğerin bir kısmı yaralanma veya hastalık nedeniyle kaybedilirse orijinal boyutuna geri dönebilir. Cildimiz, vücudumuzun yenilenebilen ve tazelenebilen bir diğer parçasıdır. Bazı doku ve organlar bu yeteneğe sahip değil, ancak bilim insanları bunu değiştirebileceklerine inanıyor. Bunu yapabilmek için bir dizi önemli soruyu yanıtlamaları gerekir:
- Hücre potansiyeli nasıl belirlenir? Kilidi ne açıyor?
- Bazı insan dokuları doğal olarak nasıl yenilenir (deri, kan hücreleri ve sindirim sistemi astarı)?
- Neden vücudumuzun bazı kısımları yenilenmez (beyin, kalp) ama bunu yapabilecek gizli bir yeteneğe sahiptir?
- Bazı hayvanlar bir uzuv veya kalp gibi karmaşık parçaları nasıl yenileyebilir?
Bu soruların yanıtları, kök hücrelerin doku ve organları onarmak veya değiştirmek için nasıl çalıştığına dair fikir vereceğinden hayati önem taşımaktadır. Moleküler ve hücresel mekanizmaların anlaşılması, rejeneratif tıbbın geliştirilmesi için çok önemlidir.
Rejeneratif tıbbın uygulamaları nelerdir?
Rejeneratif tıbbın hastalara uygulanabileceği üç ana yol vardır.
Doku Mühendisliği
Hastalık veya yaralanma organ yetmezliğine yol açabilir. Bunun için tek çözüm transplantasyondur. Sorun şu ki, yeterli sayıda donör organ bulunmuyor ve pek çok insan bu şansı elde edemeden hayatını kaybedecek.
Rejeneratif bilimin hedeflerinden biri, hastanın kendi hücre ve dokularından yeni vücut parçaları oluşturabilmektir. Bu sadece organlara olan talebi değil, aynı zamanda organların nihai olarak reddedilmesinden kaynaklanan komplikasyonları da ortadan kaldıracaktır.
İmmünomodülatör tedavi
Oldukça pluripotent olan, yani neredeyse her tür hücreye dönüşebilen embriyonik kök hücreler, iç hücre kütlesinden türetilir ve büyümemizden sorumludur. Bu da kök hücrelerin bölünerek sinir hücreleri, kas hücreleri ve kan hücreleri gibi diğer hücre türlerine farklılaşabildiği anlamına gelmektedir. Dokular veya organlar hasar gördüğünde, bu pluripotent kök hücrelerle potansiyel olarak yenilenebilirler. Bu süreç hayati organların hasar görmesini tersine çevirebilir veya önleyebilir.
Hücre tedavileri
Her insanda milyonlarca yetişkin kök hücre bulunur. İnsan vücudu kök hücreleri yenilenmenin bir yolu olarak kullanır. Çalışmalar, yetişkin kök hücrelerin toplanması ve ardından hastalıklı veya hasarlı dokunun bulunduğu bölgeye enjekte edilmesi halinde, doğru koşullar altında doku onarımının mümkün olduğunu göstermiştir. Bu hücreler kan, yağ, kemik iliği, diş özü, iskelet kası ve diğer kaynaklardan toplanabilir. Göbek kordonu da bir kök hücre kaynağıdır. Bilim insanları, hastalıklı veya hasarlı dokuları onarmak amacıyla hastalara enjekte edilmek üzere hasat edilmiş kök hücreleri hazırlama becerilerini geliştirmekte ve iyileştirmektedir.
Kök hücreler nereden geliyor?
Araştırmacılar çeşitli kök hücre kaynakları keşfetmişlerdir:
-
Embriyonik kök hücreler
Bu kök hücreler üç ila beş günlük embriyolardan gelmektedir. Bu aşamada embriyo blastosist olarak adlandırılır ve yaklaşık 150 hücreye sahiptir. Bunlar pluripotent kök hücrelerdir, yani daha fazla kök hücreye bölünebilir veya vücuttaki herhangi bir hücre türüne dönüşebilirler. Bu esneklik, embriyonik kök hücrelerin hastalıklı doku veya bir organı yenilemek veya onarmak için kullanılmasına olanak tanır.
-
Yetişkin mezenkimal kök hücreler
Bu kök hücreler, kemik iliği veya yağ gibi çoğu yetişkin dokusunda az sayıda bulunur. Embriyonik kök hücrelerle karşılaştırıldığında, yetişkin kök hücreler vücudun farklı hücrelerine dönüşme konusunda daha sınırlı bir yeteneğe sahiptir. Yakın zamana kadar araştırmacılar yetişkin kök hücrelerinin yalnızca benzer türde hücreler oluşturabileceğine inanıyordu. Örneğin, araştırmacılar kemik iliğinde bulunan kök hücrelerin sadece kan hücrelerine yol açabileceğine inanmaktadır. Yeni kanıtlar, yetişkin kök hücrelerinin farklı hücre türleri oluşturabileceğini göstermektedir. Örneğin, kemik iliği kök hücreleri kemik veya kalp kası hücreleri oluşturabilir.
Bu araştırma, insanlarda kullanışlılığını ve güvenliğini test etmek için erken aşama klinik denemelere yol açmıştır. Örneğin, yetişkin kök hücreler şu anda nörolojik veya kalp hastalığı olan kişilerde test edilmektedir.
-
İndüklenmiş pluripotent kök hücreler
Embriyonik kök hücrelerin özelliklerine sahip olacak şekilde değiştirilmiş yetişkin kök hücreler. Bilim insanları, genetik yeniden programlama kullanarak sıradan yetişkin hücrelerini başarılı bir şekilde kök hücrelere dönüştürdü. Araştırmacılar, yetişkin hücrelerdeki genleri değiştirerek, hücreleri embriyonik kök hücrelere benzer şekilde hareket edecek şekilde yeniden programlayabilirler. Bu yeni teknik, araştırmacıların embriyonik kök hücreler yerine yeniden programlanmış hücreleri kullanmasına ve bağışıklık sisteminin yeni kök hücreleri reddetmesini önlemesine olanak sağlayabilir. Ancak bilim insanları, değiştirilmiş yetişkin hücrelerin kullanılmasının insanlarda olumsuz etkilere neden olup olmayacağını henüz bilmiyorlar.
-
Perinatal kök hücreler
Kordon kanındaki ve amniyotik sıvıdaki kök hücreler. Bu kök hücreler aynı zamanda özelleşmiş hücrelere dönüşme yeteneğine de sahiptir. Amniyotik sıvı, rahim içinde gelişmekte olan fetüsü çevreleyen ve koruyan keseyi doldurur. Araştırmacılar, amniyosentez adı verilen bir prosedürle anormallikleri test etmek için hamile kadınlardan alınan amniyotik sıvı örneklerinde kök hücreler tespit ettiler. Potansiyellerini anlamak için amniyotik sıvı kök hücreleri üzerinde daha fazla çalışma yapılması gerekmektedir.
Kök hücreler rejeneratif tıpta nasıl kullanılır?
Uygun uyarımla, birçok kök hücre herhangi bir hücre tipinin rolünü üstlenebilir ve doğru koşullar altında hasarlı dokuyu yenileyebilir. Bu potansiyel hayat kurtarabilir ya da hastalık veya yaralanma sonrası insanlarda oluşan yaraları ve doku hasarlarını onarabilir. Bilim insanları kök hücreler için pek çok olası kullanım alanı görüyor.
OTİZM
Otizm, sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişimde bozulma ve kısıtlı ve tekrarlayan davranışlarla karakterize nörolojik bir bozukluktur. Ebeveynler genellikle çocuklarının yaşamının ilk iki yılında belirtileri fark ederler. Bu belirtiler genellikle kademeli olarak gelişir, ancak bazı otizmli çocuklar gelişimsel kilometre taşlarına normal bir hızda ulaşır ve daha sonra geriler. Tanı kriterleri, semptomların erken çocukluk döneminde belirgin hale gelmesini gerektirir.
Otizm, sinir hücrelerinin ve sinapslarının bağlanma ve organize olma şeklini değiştirerek beyindeki bilgi işlemeyi etkiler. Bunun nasıl gerçekleştiği yeterince açık değildir.
Dünya genelinde otizm 22 milyondan fazla insanı etkilemektedir.
Kök hücreler nasıl yardımcı olabilir?
Mezenkimal kök hücre tedavisi otizmli hastalarda faydalı olabilir. İmplante edilen mezenkimal kök sinir hücrelerine, yatay hücrelere ve mikroglialara farklılaşabilir. Tıbbi kontrol sistemi ile farklılaşmış nöronlar, inhibitör nörotransmitter salgılayabilen ve paradoksal olarak salınan nöronların işlevini düzenleyebilen nöronlara aktarılabilir. Aynı zamanda, farklılaşmış ara nöronların bazıları normal sinir impulsunu aktarabilir ve normal hücre büyümesini tekrar başlatabilir.
Bağışıklık sisteminin otizmde önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir. Bağışıklık sistemi ile sinir sistemi arasındaki etkileşimler embriyonik evrenin erken dönemlerinde başlar ve başarılı nörogelişim dengeli bir bağışıklık yanıtına bağlıdır. Şu anda, kök hücre sınıfları arasında, mezenkimal kök hücreler, muhtemelen immünomodülatör kapasiteleri nedeniyle otizm spektrum bozukluklarının hücre tedavisi için en büyük potansiyele sahip gibi görünmektedir. Buna ek olarak, mezenkimal kök hücreler hızlı bir kendini yenileme ve çoğalma oranına sahiptir, nakil sırasında greft reddine neden olmaz ve tümörijenik değildir. Anti-enflamatuar sitokinler salgılayarak, büyüme faktörlerini uyararak, sinir ağlarına entegre olarak ve plastisiteyi geri kazandırarak otizm tedavisinde işlev görebilecekleri öne sürülmüştür. Göbek kordonu kaynaklı mezenkimal kök hücrelerin transplantasyonuna ilişkin ilk klinik çalışmalar otizm tedavisinde bir miktar etkinlik göstermiştir.
Tedavi prosedürü:
Tedavi, 4 kök hücre implantasyonu prosedüründen ve motor nöron hasarını onarmak için kök hücrelerin kendi kendini aktive etmesinden oluşuyordu. Hasta, bu hasarlı sinirlere kan akışını artırmak ve nöronları beslemek için dolaşımı iyileştirmeye yönelik tedavinin yanı sıra motor fonksiyonun iyileşmesini desteklemek için günlük rehabilitasyon egzersizi alır.
Beklenen sonuç:
Otizmde, mezenkimal kök hücrelerin bağırsakları ve sessiz otoimmün reaksiyonları iyileştirme potansiyeli ile periferik bir anti-enflamatuar etkiye sahip olması beklenmektedir. Bu tedavi yöntemi hastanın ruhunu ve zekasını daha iyi hale getirebilir. Sonunda hastalık kontrol altına alınabilir.
MULTİPL SKLEROZ (MS)
Multipl skleroz nedir?
Multipl skleroz (MS) beyin ve omurilikteki sinir hücrelerini etkileyen bir hastalıktır. Sağlıklı bir vücutta bu sinir hücreleri beyin ile vücudun geri kalanı arasında mesajlar taşıyarak hareket etmemizi, denge kurmamızı, görmemizi, duymamızı ve hissetmemizi sağlar. MS'te vücudun kendi bağışıklık sistemi sinir hücrelerine saldırır, böylece sinir hücreleri düzgün çalışamaz.
Her sinir hücresi miyelin adı verilen koruyucu bir kılıfla kaplıdır. Miyelin hasar görürse, hücre artık mesajları düzgün bir şekilde taşıyamaz. Bu MS'de olur. Hangi sinirlerin hasar gördüğüne bağlı olarak, hastalar genellikle yürüme ve hissetme sorunları, mesane ve bağırsak sorunları ve yorgunluk dahil olmak üzere bir dizi semptomdan muzdarip olabilir. Bu belirtiler bir süre ortaya çıkar (nüks) ve daha sonra iyileşir (remisyon), vücut hasarlı miyelini onardıkça genellikle normale döner. Ancak sonunda sinir hücrelerinin kendileri hasar görür ve tamamen çalışmayı bırakana kadar dejenere olmaya başlar. Hastalık ilerledikçe daha fazla sinir hücresi etkilenir ve bu da engelliliğin artmasına neden olur.
Multipl skleroz şu anda nasıl tedavi ediliyor?
Multipl sklerozun şu anda bir tedavisi yoktur, ancak semptomları tedavi etmek ve ilaç, egzersiz ve fizyoterapi kullanarak nüks sayısını azaltmak mümkündür. Bu tedaviler, hastaların semptomları yönetmesine yardımcı olmayı veya sinir hücresi hasarını önlemeye çalışmayı amaçlamaktadır. Hasar oluştuktan sonra onarılmasına yardımcı olmazlar. Araştırmacılar, kök hücre tedavilerinin hem hasarı önleyebilecek hem de meydana gelmiş hasarın onarılmasını sağlayabilecek yeni yaklaşımlar sunabileceğini umuyor.
Kök hücreler nasıl yardımcı olabilir?
Mezenkimal kök hücreler otoimmün durumu düzenleyebilir, bu da zaten var olan nöral lezyonları restore ederken hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir veya hatta durdurabilir. Şunu vurgulamak önemlidir: biyolojik arıtma kullanılan tek yöntem olamaz. En iyi sonucu elde etmek için, belirli miktarlarda ilaç alımı ve fizik tedavi ile birleştirilmelidir.
- Hasarın önlenmesi: İmmünomodülasyon olarak bilinen bağışıklık sistemini "sıfırlamak" için belirli kök hücre türlerini kullanmak mümkündür. Amaç, bağışıklık sisteminin sinir hücrelerine saldırmasını önlemek veya verilen hasar miktarını azaltmaktır.
- Onarım: Kök hücreler, sinirleri "yeniden miyelinleştirerek" ve yeniden düzgün bir şekilde işlev görmelerini sağlayarak hasarlı miyelin kılıfının onarılmasına yardımcı olabilir. Bu, sinirlerin kendilerinin dejenere olmasını önleyebilir.
Tedavi Planı:
Hastalar 2 kür tedavi alırlar. Kök hücre tedavisinin ilk aşamasında hasta, beyin ortamını iyileştirmek için ilaçlar, hastalığının gelişimini engelleyen bağışıklık sistemini baskılayıcılar alır. Hastaya lomber ponksiyon yoluyla dört mezenkimal kök hücre implantasyonu yapılacaktır. Kök hücrelerin büyümesine yardımcı olmak için bir dizi ilaç da kullanılacak. Buna, kök hücre farklılaşmasını ve bedensel işlevlerin iyileşmesini hızlandırmak için günlük rehabilitasyon eşlik eder. İkinci tedavi döngüsünde, kök hücreleri korumak ve rehabilitasyon devam ederken hücre çoğalmasını hızlandırmak için bir ilaç kullanılır.
Multipl skleroz tanısı konan hastalar için iki enjeksiyon yönteminin bir kombinasyonu kullanılır: intravenöz ve lomber ponksiyon.
İntravenöz enjeksiyon
Verimlilik
Klinik veriler ve araştırmalara göre, kök hücreler sistemik olarak enjekte edildiğinde kan-beyin bariyerini aşmaktadır.
Prosedür
Damardan verme yöntemi çok basit bir işlemdir. Hastanın damarına bir kateter yerleştirilir. Bu prosedür için genellikle sedasyon gerekli değildir. Tüm intravenöz enjeksiyon süreci 45 dakikadan fazla sürmez.
Lomber ponksiyon
Prosedür
Lomber ponksiyon genellikle spinal tap olarak da adlandırılır. Beyin ve omuriliğin beyin omurilik sıvısına erişmek için kullanılan bir prosedürdür. Kök hücrelerin kan-beyin bariyerini aşarak doğrudan serebral omurilik sıvısına verilmesine yardımcı olur. Kök hücrelerin doğrudan merkezi sinir sistemine verilmesinde en az invaziv yöntemdir. Beyin omurilik sıvısı vücut tarafından beyin ve omuriliğe koruma sağlamak için kullanılır ve bu bölgelerin yaralanma olasılığını sınırlar. Vücut sürekli olarak beyin omurilik sıvısı üretir ve böylece çekilen sıvı birkaç saat içinde doğal olarak yerine konur.
Beklenen sonuç:
Multipl skleroz için kök hücre tedavisi potansiyel olarak iyileşme sağlayabilir:
- motor fonksiyon
- Hassasiyet
- denge
- Koordinasyon
- nöropatik ağrı
- Yorgunluk
- Görüş
- The Shakes
- mesane ve bağırsak kontrolü vb.
Tedavinin bir çare olmadığını anlamak önemlidir. Multipl skleroz ilerleyici bir durumdur ve tedavinin amacı daha iyi bir yaşam kalitesi elde etmek için hastalığın semptomlarını geçici olarak tersine çevirmektir.
Multipl skleroz hakkında daha fazla bilgi edinin
DİYABET
Vücudumuzdaki tüm hücrelerin enerjiye ihtiyacı vardır. Bu enerji kanda şeker (glikoz) olarak vücuda taşınır. Normalde kan şekeri seviyeleri insülin hormonunun salgılanmasıyla kontrol edilir. İnsülin, pankreasta beta hücreleri adı verilen ve diğer pankreas hücreleriyle birlikte kümeler halinde dizilmiş olan hücreler tarafından üretilir. Bu kümelere Langerhans adacıkları adı verilir. Bir insan pankreasında yaklaşık bir milyon adacık vardır.
Diyabetin çeşitli türleri vardır. Hepsinin ortak noktası, normal kan şekeri seviyelerini düzenleme sorunudur.
En yaygın diyabet türleri:
- Tip I diyabet, vücudun bağışıklık sistemi beta hücrelerine zarar verdiğinde ve ardından yok ettiğinde ortaya çıkar. Bu da kan şekeri seviyelerinin sürekli yüksek kalması anlamına gelir ki bu da vücuda uzun vadede zarar verebilir.
- Tip II diyabet, beta hücreleri yeterli insülin üretmediğinde veya üretilen insülin düzgün çalışmadığında (vücut hücreleri insüline dirençli hale geldiğinde) ortaya çıkar.
Kan şekeri seviyeleri yükseldiğinde, pankreastaki beta hücreleri insülin salgılar. İnsülin vücuttaki hücrelere kandaki glikozu almalarını söyler. Tip I diyabette bağışıklık sistemi beta hücrelerini yok eder. Tip II diyabette, hücreler ya insüline karşı duyarsız olduklarından ya da çok az insülin üretildiğinden yeterince glikoz alamazlar.
Tip I diyabet hastalarının günlük kan testine ve insülin enjeksiyonuna ihtiyacı vardır.
Diyabet nasıl tedavi edilir?
Tip II diyabet genellikle sağlıklı bir diyet ve düzenli egzersizle en azından kısmen kontrol edilebilir; tip I diyabet ise kontrol edilemez. Tip I diyabeti olan kişiler günde birkaç kez kan şekeri seviyelerini test etmeli ve gerektiğinde insülin uygulamalıdır (enjeksiyon veya pompa ile). Zamanla, yüksek kan şekeri seviyeleri ciddi hasara neden olabilir:
- kalp
- gözler
- kan damarları
- Böbrek
- sinirler
Çok fazla insülin enjekte etmek kan şekerinin çok düşmesine (hipoglisemi) yol açabilir ve bu da ölümcül olabilir.
Diyabet için tıbbi tedaviler, tahrip olmuş beta hücrelerinin değiştirilmesini ve öz toleransın geri kazanılmasını içerir. Mezenkimal kök hücreler ve bunların "eksozom" adı verilen salgılayıcıları, tip I ve tip II diyabet hastaları için alternatif bir tedavi olabilir. Nakiller, vücudun kan şekeri seviyelerinin kontrolünü yeniden kazanmasını sağlayabilir, böylece insülin uygulaması artık gerekli değildir.
Mezenkimal kök hücrelerden elde edilen ekzozomlar nasıl yardımcı olabilir?
Hücre içi bölmelerden türetilen eksozomlar yaklaşık 40-100 nm çapındadır. "Nanopartikül tedavisi" olarak adlandırılan bu yöntem, bir nanopartikülün (eksozom) bir hafta aralıklarla 4 kez damardan verilmesini içerir.
Mezenkimal kök hücre ekzozomları, diyabeti iyileştirmek ve komplikasyonları azaltmak için deneysel ve klinik ortamlarda kullanılmış ve birçok bilimsel çalışmada yayınlanmıştır. Diyabet araştırmaları bağlamında, eksozomlar insülin üreten hücreler üretmek, otoimmüniteye karşı koymak, adacık engrafmanını iyileştirmek ve diyabetik ülserleri ve uzuv iskemisini tedavi etmek için kullanılmıştır.
Mezenkimal kök hücreler diyabet için yeni tedavi seçenekleri sunuyor. Kök hücrelerin potansiyel terapötik özelliklerine dair artan kanıtlar, diyabet tedavisi için etkili hücre tedavilerinin geliştirilmesine ilişkin ihtiyatlı iyimserliği haklı çıkarmaktadır. Transplantasyondan sonra mezenkimal kök hücrelerin ve salgılarının dokulara koruyucu moleküller/faktörler sağlayabileceği ve etkilenen hücreler ve dokular için önemli olan bazı devrelerin geri kazanılmasına yardımcı olabileceği umulmaktadır.
Bilim insanları, beta hücreleri gibi insülin salgılayan glikoza duyarlı hücreler üretmek için mezenkimal kök hücreleri ve bunların salgılayıcılarını başarıyla kullandılar. Bu hücrelerin klinik denemeleri devam etmektedir.
Bu yöntemin hiçbir yan etkisi yoktur.
Tip 1 ve Tip 2 diyabet hakkında daha fazla bilgi edinin
DİYABETİK AYAK
Diabetes mellitus, Batı dünyasının "salgın hastalıklarından" biri olarak görülebilir. Hedef organ hasarı (nöropati, vaskülopati, nefropati, retinopati) nedeniyle ciddi morbidite ve mortaliteye katkıda bulunur. Diyabetik ayak, nörolojik hasar ve/veya çeşitli düzeylerde periferik vasküler hastalık nedeniyle diyabetik hastaların ayağındaki dokunun tahrip olması veya enfeksiyon kapması olarak tanımlanmaktadır. Diyabetik ayak komplikasyonları, alt ekstremite ampütasyonlarının en yaygın nedenidir.
Tedavi Planı:
Mezenkimal kök hücrelerin diyabetik ayak için etkili bir tedavi olabileceği gösterilmiştir.
Kök hücre tedavisi için dahil etme ve kabul kriterleri:
- Hasta tarafından imzalanmış bilgilendirilmiş onam.
- Tip I veya Tip II diabetes mellituslu 18 ila 81 yaş arası yetişkin erkek veya kadınlar
- Hastanın tedavi edilen uzvunda bir diyabetik ayak ülseri vardır. Ülserin boyutu 10 cm2'den büyük değildir.
- Diyabetik ayak ülseri nöropatiktir: Hasta 5,27 mm Monofilament ile kontrol edilir ve ayaktaki 9 noktadan en az 4'ünde his yoktur.
- Herhangi bir endovasküler veya cerrahi müdahale planlanmamaktadır.
- Hastanın hayatı acil bir tehlike altında değildir.
Tedavi prosedürü:
Hastaya 4 kök hücre implantasyonu prosedürü uygulanır ve hasarlı dokuyu onarmak için kök hücrelerin kendi kendini aktive etmesi sağlanır.
Tedavinin amacı:
Mezenkimal kök hücre naklinde, yaralı hücrelerin dokulara koruyucu moleküller/faktörler sağlayabileceği ve hücre entegrasyonu ve farklılaşması yoluyla dolaylı olarak etkilenen uzuvların dokularının onarılmasına yardımcı olabileceği umulmaktadır.
KRONIK OBSTRÜKTIF AKCIĞER HASTALIĞI
Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), dünya çapında yüksek ve giderek artan mortalite, morbidite ve prevalansı ile önemli bir sağlık sorunudur. Kanser ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) gibi kronik akciğer hastalıkları Avrupa'da en yaygın ölüm nedenleri arasında yer almaktadır. AB'ye yılda 100 milyar Avro'dan fazla maliyeti var. Bu hastalıklar akciğer hücrelerindeki değişiklikleri içerir. Sigara dışında, risk faktörleri, hastalık patogenezi ve klinik özelliklerin yanı sıra fenotipler ve tedaviler hakkında bilgi çok azdır. Şu anda tedavi için kullanılan ilaçlar, akciğer kapasitesini artırmayı veya engelliliği iyileştirmeyi değil, hastanın oksijen ihtiyacını karşılamayı amaçlamaktadır. KOAH'ta akciğer hücrelerindeki hasar geri döndürülemez olduğunda, bu durum için yeni tedavilere ihtiyaç duyulmaktadır.
Tedavi Planı:
Bazı kök hücreler akciğerlerin ilk gelişimine katkıda bulunurken, diğerleri yaşam boyunca akciğerin onarılmasına ve yenilenmesine yardımcı olur.
Mezenkimal hücre eksozomu yeni bir tedavi türüdür ve akciğer onarımı için önemlidir, doğru zamanda ve doğru hedeflere etki eder ve doğal olarak ölen ve değiştirilmesi gereken akciğerleri oluşturan özelleşmiş hücrelerin yerini alır.
Tedavi prosedürü:
Hastaya göbek kordonundan elde edilen kök hücrelerden 4 implant ekzozom verilir. Kök hücre kaynaklı eksozomların nakli, pulmoner fibrozda akciğer enflamasyonunu ve kolajen birikimini azaltır. Eksozomlar rejeneratif tedavilerin etkinliğinde önemli bir rol oynamaktadır. Bunlar arasında çeşitli sitokinler, kemokinler ve büyüme faktörleri bulunmaktadır. Bu küçük moleküller akciğer mikroçevresini ve parankimini modüle edebilir.
Tedavinin amacı:
Transplantasyondan sonra mezenkimal kök hücrelerin ve salgılarının dokulara koruyucu moleküller/faktörler sağlayabileceği ve dolaylı olarak hücre entegrasyonu ve farklılaşması ile etkilenen dokular için önemli olan bazı devrelerin geri kazanılmasına yardımcı olabileceği umulmaktadır. Dolayısıyla, tedavinin amacı hastanın nefes almasını iyileştirmek ve yaşam kalitesini artırmaktır.
KROŞ HASTALIĞI
Crohn hastalığı ve ülseratif kolit, gastrointestinal sistemin idiyopatik inflamasyonu ile karakterize kronik bağırsak hastalıklarıdır. En yüksek başlangıç yaşı, cinsiyete bakılmaksızın 15-30 yaş arasındadır.
Crohn hastalığına genetik olarak duyarlı bireylerde çevresel, bağışıklık ve bakteriyel faktörlerin bir kombinasyonu neden olmaktadır. Bu durum, vücudun bağışıklık sisteminin muhtemelen mikrobik antijenleri hedef alarak gastrointestinal sisteme saldırdığı kronik inflamatuar bir bozukluğa yol açar. Crohn hastalığı bağışıklık sistemiyle bağlantılı olsa da, otoimmün bir hastalık gibi görünmemektedir. Genel riskin yaklaşık yarısı genetikle ilgilidir.
Crohn hastalığını tedavi edebilecek herhangi bir ilaç veya cerrahi prosedür bulunmamaktadır. Tedavi seçenekleri semptomların giderilmesine, remisyonun korunmasına ve nüksün önlenmesine yardımcı olur.
Mezenkimal kök hücreler nasıl yardımcı olabilir?
Mezenkimal kök hücrelerin bağışıklık tepkilerini bastırma yeteneği Crohn hastalığının tedavisinde önemli olabilir. Anti-enflamatuar sitokinler salgılayarak, büyüme faktörlerini uyararak ve gastrointestinal düzenlemeye entegre olarak hastalık tedavisinde işlev görebilecekleri öne sürülmüştür. İnsan göbek kordonundan türetilen mezenkimal kök hücrelerin nakline ilişkin erken klinik çalışmalar Crohn hastalığının tedavisinde bir miktar etkinlik göstermiştir.
Tedavinin amacı, gastrointestinal sistem üzerindeki bağışıklık sistemi saldırılarının kontrolünü iyileştirmektir.
ROMATOID ARTRIT
Romatoid artrit, öncelikle sinovyal eklemlere saldıran kronik ve sistemik bir hastalıktır. Eklem harabiyetine ve fonksiyonel sakatlığa yol açar. Hastalık, en sık el bileği ve ellerde olmak üzere sıcak, şiş ve ağrılı eklemlerle karakterizedir. Hastalık vücudun diğer kısımlarını da etkileyebilir, düşük alyuvar sayısına, akciğer çevresinde iltihaplanmaya ve kalp çevresinde iltihaplanmaya neden olabilir. Semptomlar genellikle haftalar ve aylar içinde kademeli olarak ortaya çıkar.
Romatoid artritin nedeni net olmamakla birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunu içerdiği düşünülmektedir. Altta yatan mekanizma, vücudun bağışıklık sisteminin eklemlere saldırmasını içerir. Bu da eklem kapsülünün iltihaplanmasına ve kalınlaşmasına yol açar. Ayrıca altta yatan kemik ve kıkırdağı da etkiler.
Teşhis çoğunlukla semptomlara dayanır. Radyografiler ve laboratuvar testleri tanıyı destekleyebilir veya benzer semptomları olan diğer hastalıkları ekarte edebilir.
Benzer şekilde ortaya çıkabilen diğer hastalıklar şunlardır:
- sistemik lupus eritematozus
- psoriatik artrit
- fibromiyalji
Mezenkimal kök hücreler nasıl yardımcı olabilir?
Mezenkimal kök hücreler, T ve B hücre proliferasyonu ve farklılaşmasını, dendritik hücre olgunlaşmasını ve NK aktivitesini modüle ederek derin immünosupresyon uygulayabilen stromal kökenli hücrelerdir. Bu immünoregülatör özellikler, bu hücrelerin otoimmün tepkileri modüle etmek ve otoimmün hastalıkların tedavisinde olası kullanımını teşvik etmektedir.
Göbek kordonu mezenkimal kök hücreleri, iyi belgelenmiş kendini yenileme ve multipotent farklılaşma özelliklerinin yanı sıra immünoregülasyon kapasitesine de sahiptir.
Tedavi prosedürü:
Hasta 4 kök hücre implantasyonu tedavisi alır ve sinovyal eklemleri ve hasarlı dokuları onarmak için kök hücrelerin kendi kendine aktivasyonu sağlanır.
Romatoid artritte, mezenkimal kök hücrelerin bağırsakları ve sessiz otoimmün reaksiyonları iyileştirme potansiyeli ile periferik bir anti-enflamatuar etkiye sahip olması beklenmektedir. Bu tedavi yöntemi hastanın sinovyal eklemlerinin ve hasarlı dokularının durumunu iyileştirebilir. Sonunda hastalık kontrol altına alınabilir.
TENİS GÖLÜ
Tenisçi dirseği veya lateral epikondilit, dirseğin dış kısmının lateral epikondilde ağrılı ve hassas hale geldiği bir durumdur. Ön kol kasları ve tendonları tekrarlayan aşırı kullanım nedeniyle hasar görür. Bu durum dirseğin dış kısmında ağrı ve hassasiyete neden olur.
Tenis oynamak da dahil olmak üzere, ön kolun ekstansör kaslarının tekrarlayan kullanımını içeren herhangi bir aktivite akut veya kronik tendinite neden olabilir. Bu durum marangozlarda ve ön kolla çekiç veya başka bir alet sallayan işçilerde yaygındır ve dirseğin iç kısmındaki medial epikondili etkileyen Golfçü dirseğine benzer. Hastalığın başlangıcından sonra aktiviteye devam edilmesi ve zorunlu dinlenmeden kaçınılması, ağrının kalıcı olarak başlamasına neden olabilir ve sadece ameliyatla tedavi edilebilir.
Mezenkimal kök hücreler nasıl yardımcı olabilir?
İyileşme süreci sırasında kök hücreler, yaralı dirseği yenilemek için kas, tendon, kıkırdak, kemik gibi özelleşmiş hücrelere farklılaşabilir. Ayrıca diğer önemli hücrelerin yaralanma bölgesine gelmesine neden olurlar, bu da kan akışını ve onarım ve yenilenme için gerekli büyüme faktörlerinin salınımını artırır.
Tedavi prosedürü:
Ön kol kas ve tendon onarımı için dört kök hücre implantasyonu ve kök hücre aktivasyonu tedavisi. Tenisçi dirseğinde mezenkimal kök hücreler, hasarlı dokuyu yenileme potansiyeli ile periferik bir anti-enflamatuar etkiye sahiptir.
OMURILIK YARALANMASI
Kök hücreler omurilik rejenerasyonuna nasıl katkıda bulunabilir?
Çalışmalar, mezenkimal kök hücre transplantasyonunun omurilik rejenerasyonuna katkıda bulunabileceğini göstermiştir:
- Yaralanma sonucu ölen sinir hücrelerinin yerine yenilerinin konması;
- Yalıtkan sinir kılıfını (miyelin) yeniden oluşturacak ve yaralı aksonların yeniden büyümesini teşvik etmek için yaralanma boyunca bir köprü görevi görecek yeni destek hücreleri oluşturun;
- Yaralanmadan kısa bir süre sonra omuriliğe verildiğinde büyüme faktörleri gibi koruyucu maddeler salgılayarak ve serbest radikaller gibi toksinleri emerek yaralanma bölgesindeki hücreleri daha fazla hasardan korur.
- Yaralanma sonrası oluşabilecek zararlı iltihaplanmayı bastırarak yaralanmanın yayılmasını önleme
Tıbbi uygulamada, kök hücrelerin salgılama işlevinin sinir dokusunda kendini yenileme işlevini başlatabileceği bulunmuştur. Böylece, kök hücreler vücuda nakledilir ve bu nedenle sinir hasarının onarımına katılabilir.
Tedavinin amacı:
Yaralı omuriliğe nakledildiğinde, kök hücreler dokulara koruyucu moleküller/faktörler sağlayabilir ve vücut boyunca bilgi taşıyan sinir ağı için önemli olan bazı devrelerin yenilenmesine yardımcı olabilir. Dolayısıyla, tedavinin amacı hastanın nefes almasını, kusur kontrol yeteneğini, hareket kabiliyetini ve alt ekstremite hassasiyetini iyileştirmektir.
EKLEM KIKIRDAĞINDA HASAR
Kıkırdak yapıları ve fonksiyonları zarar görebilir. Bu tür hasarlar, kötü bir düşme veya travmatik spor kazası, önceki diz yaralanmaları veya zaman içinde aşınma ve yıpranma gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Uzun süre hareketsiz kalmak da kıkırdak hasarına yol açabilir. Daha önce cerrahi müdahale geçirmiş kişilerde, değişen eklem mekaniği nedeniyle eklem kıkırdağının zarar görme olasılığı daha yüksektir. Eklem kıkırdağı hasarı omuzda da bulunabilir ve ağrıya, rahatsızlığa ve hareket kısıtlılığına neden olabilir. Eklem kıkırdağı genellikle yenilenmez.
Mezenkimal kök hücreler nasıl yardımcı olabilir?
Mezenkimal kök hücreler, farklılaşmış kondrositlerin kullanımına bir alternatif olarak ortaya çıkmaktadır. Bu, osteoblastlar, kondrositler, miyoblastlar veya adipositler gibi çeşitli soylara farklılaşma potansiyelleri ve kendini yenileme kapasiteleri, yüksek plastisite ve immünosupresif ve anti-inflamatuar etkileri nedeniyle başarılmıştır. Kemik iliği, periost, göbek kordonu kanı, dermis, kas, infrapatellar yağ yastığı, sinovyal membran ve adipoz doku gibi çeşitli kaynaklardan elde edilebilirler.
Otolog hücre implantasyonu için yöntemler:
- Stromal Vasküler Fraksiyon (SVF)
SVF hastanın kendi yağ dokusundan elde edilir. Yağ dokusu, rejeneratif tıpta terapötik yaklaşımlar için zengin ve çok uygun bir hücre kaynağıdır. Kök hücreler için yağ toplandığında, nihai ürün stromal vasküler fraksiyon olarak adlandırılır. SVF daha yüksek oranda stromal element içerir. SVF hücreleri derhal hedef ekleme veya hedef eklemin bağ dokusuna enjekte edilir.
- Otolog kondrosit implantasyonu (ACI)
Bu yöntemde mezenkimal kök hücreler hastanın kendi kıkırdak dokusundan izole edilir. Otolog kondrosit implantasyonu (ACI), dizdeki izole eklem kıkırdağı defektlerini tedavi etmek için kullanılan nispeten yeni, gelişmiş bir prosedürdür. ACI ayrıca patella (diz kapağı) ve diğer eklemlerdeki kusurlar için de uygulanmıştır. Otolog kondrosit implantasyonu iki aşamalı bir cerrahi işlemdir.
İlk prosedür artroskopik olarak 30 dakikadan kısa bir sürede gerçekleştirilir. Cerrah diz eklem kıkırdağından küçük bir parça alır. Bu kıkırdak biyopsisi daha sonra vücudun kıkırdak üreten hücreleri olan kondrositlerin izole edilmesi için enzimatik olarak işlendiği bir laboratuvara gönderilir. Bu kondrositler elde edildikten sonra genişletilir ve yaklaşık 6 ila 8 hafta sonra implantasyon için cerraha geri gönderilir.
İkinci aşama ameliyatı, plastik kıkırdak defekti üzerine küçük bir yamanın dikildiği açık bir prosedürdür. Toplanan ve genişletilen kondrositler bu yamanın altına enjekte edilir ve burada hastanın dizine yapışarak eklemin kendi kıkırdağına benzeyen hiyalin benzeri kıkırdak oluştururlar. İmplantasyondan sonra, 8 haftaya kadar sınırlı bir yükleme dönemi vardır. Bu süre zarfında, hareket açıklığını artırmak ve kas sistemini güçlendirmek için fizik tedavi reçete edilir. Hafif spor aktivitelerine dönüşe genellikle yaklaşık 6 ay sonra, tam spor aktivitelerine dönüşe ise işlemden sonra 9 ila 12 ay arasında izin verilir. ACI'nın genel başarı oranı yaklaşık 85%'dir.
Eklem kıkırdağı hasar gördüğünde, kök hücrelerin göç etmesi ve hasarlı kıkırdak dokusunu yenilemesi beklenir.
OPTIK NÖROPATI
Optik nöropati, herhangi bir nedene bağlı olarak optik sinirde meydana gelen hasarı ifade eder. Bu sinir hücrelerinin veya nöronların hasar görmesi ve ölmesi, optik nöropatinin karakteristik özellikleriyle sonuçlanır. Başlıca semptomlar şunlardır:
- görme kaybı
- görüş alanı daralmıştır
- görme kusuru
- Etkilenen gözde renklerin ince bir şekilde soluk göründüğü hemianopsi
Tıbbi muayenede optik sinir başı bir oftalmoskop ile görüntülenebilir. Soluk bir disk, uzun süredir devam eden optik nöropatinin karakteristik özelliğidir. Birçok vakada sadece bir göz etkilenir ve hastalar, doktor sağlıklı gözlerini kapatmalarını isteyene kadar renkli görme kaybının farkında olmayabilir.
Sebepler:
Optik nöropatiye aşağıdakilerden herhangi biri neden olabilir:
- İskemik optik nöropati
- Optik nörit
- Kompresif optik nöropati
- İnfiltratif optik nöropati
- Travmatik optik nöropati
- Mitokondriyal optik nöropatiler
- Nutrisyonel optik nöropatiler
- Toksik optik nöropatiler
- Kalıtsal optik nöropatiler
Kök hücreler optik nöropatiye nasıl katkıda bulunabilir?
Kök hücreler yeni, sağlıklı özelleşmiş hücrelerin kaynağı olarak hareket edebilir ve gözdeki hasarlı hücreleri değiştirmenin bir yolunu sağlayabilir. Mezenkimal kök hücreler fotoreseptör hücrelerine ve bağışıklık onarım hücrelerine farklılaşabilir. Farklılaştırılmış hücreler ilk olarak hastaların otolog hücrelerinin sinaptik nükleoproteinlerini yeniden oluşturacaktır. Ve son olarak retina pigment hücreleri ve optik sinirlerdeki lezyonların tedavisinde olumlu bir rol oynayacaklar. Lezyonlu bölgeye yerleştirildikten sonra, fonksiyonel optik nöronlara, oligodendrositlere ve astrositlere farklılaşacaklardır. Bu, optik sinir hücrelerinin sayısını ve iyileşmesini artırmanın yanı sıra optik sinirin retina ve optik fotoreseptör hücrelerine düzenlenmesini de sağlayacaktır.
Optik sinir yaralanmaları veya atrofisinden muzdarip hastalar için bu tür bir tedavi, eksik hücreleri etkili bir şekilde yenileyecek ve lif iyileşmesini artıracaktır. Tüm bunlar, hastaların görme, görme alanı ve renk ayırt etme yeteneğini geliştirme hedefine ulaşılmasını sağlayacaktır.
SEREBRAL PALSİ
Serebral palsi (SP) sinir sisteminin gelişimsel bir bozukluğudur. Genellikle serebral palsi, hamilelik sırasında, doğum sırasında veya doğumdan sonra yaklaşık bir aya kadar birçok nedenden dolayı ilerleyici olmayan bir beyin hasarı veya ensefalodisplazinin neden olduğu merkezi bir hareket bozukluğu olarak adlandırılır. Serebral palsi görülme sıklığı yaklaşık 1,2-2,5%'dir.
Patogenez
Serebral palsinin birçok nedeni vardır, örneğin:
- genetik hastalıklar
- bulaşıcı hastalıklar
- serebral displazi
- serebral iskemi ve hipoksi
- beyin hasarı
- beyin kanaması, vb.
Prematürite ve intrauterin büyüme geriliği serebral palsinin doğrudan nedenleri olmamakla birlikte, yine de en önemli yüksek risk faktörleridir.
Klinik karakteristik
Bebeklik döneminde serebral palsili hastaların semptomları genellikle yenidoğan hipoksik iskemik ensefalopatisi ve bebekliğin erken dönemlerinde düşük kas tonusu gibi anormal vücut duruşu ve yavaşlamış hareket gösterir, daha sonra hipermiyotoniye dönüşür. Denge bozukluğu, bebek oturabildiğinde veya ayakta durabildiğinde tespit edilebilir. Eklem kontraktürü ve omurga deformitesi gibi ikincil değişiklikler ilerleyicidir. İkincil değişiklikler arasında epilepsi, zeka geriliği, davranış bozuklukları ve duyusal bozukluklar da yer alabilir.
Serebral palsili çocuklar için kök hücre nakli nedir?
Kök hücre nakli sırasında doktor çocuğa ya damardan ya da omurilik bölgesine lomber ponksiyon yoluyla kök hücre enjekte eder. Umut, kök hücrelerin sinir hücrelerine ve hücrelerin diğer hücrelerle bağlantılar geliştirebileceği bir alana dönüşmesidir. Tedavinin faydalı olabilmesi için bu gereklidir. Ayrıca, hücreler diğer hücrelerle bağlantı kurduktan sonra, tedavinin başarılı olabilmesi için hareketi kontrol eden kaslara mesaj iletebilmelidir.
Kök hücre tedavisinden sonra neredeyse her zaman fizik tedavi önerilir. Tıp uzmanları, kök hücre tedavisinin mi yoksa fizik tedavinin mi tedavi için en iyi sonucu verdiğini bilmenin zor olduğunu, ancak ikisinin kombinasyonunun çocuğa en iyi başarı şansını verdiğini belirtiyor.
İyileştirme:
Kök hücre tedavisi ve rehabilitasyonun bir kombinasyonu kullanılarak tedavi edilen çoğu serebral palsi hastası gözle görülür iyileşme belirtileri göstermektedir:
- motor gelişim ve koordinasyonun restorasyonu
- yeniden görüş kazanma
- zeka geriliğinin iyileştirilmesi
- kas gücünü artırmak
- kas tonusunda azalma spastisite vb.
Bununla birlikte, iyileştirmeler tartışılırken, bunların aşağıdaki gibi birçok faktöre bağlı olarak hastadan hastaya önemli ölçüde değişebileceğini unutmamak önemlidir:
- hastanın tıbbi seyri
- fiziksel durum
- yük
- yaş, vs.
Bu nedenle, iyileşme garanti edilemez.
KAS DISTROFISI
Progresif musküler distrofi, PMD, iskelet kasının kalıtsal, ilerleyici dejeneratif hastalıklarının bir grubudur.
Başlıca klinik belirtiler yavaş ilerleyen kas distrofisi ve kas güçsüzlüğüdür. Bazı türlerde kalp kası atrofisi ve iskelet kası atrofisi görülür. Farklı gen kusurları, semptomların başlangıcında farklı zamanlamalara neden olur.
Çeşitli klinik belirtilere veya gen kusurlarına göre, klinik sınıflandırmalar konjenital musküler distrofi, Duchenne musküler distrofi, Becker musküler distrofi, ekstremite-girdle musküler distrofi vb. şeklindedir. Duchenne musküler distrofi ve Becker musküler distrofi en yaygın klinik tiplerdir. Adından da anlaşılacağı üzere kas distrofisi ilerleyicidir, ancak hastalığın gelişme hızı farklıdır.
Progresif musküler distrofisi olan hastaların çoğunun prognozu kötüdür; kas felci ve atrofisi hastada sakatlığa ve/veya organ yetmezliğine yol açabilir. Konvansiyonel tıbbi tedavi semptomatik tedavi, destekleyici bakım ve rehabilitasyon ile eğitimi içerir. Ancak bu tedaviler hastalığın ilerlemesini durduramaz, çünkü bu geleneksel tıbbi tedaviler ne kas lifi hasarının dejenerasyon hızını azaltabilir ne de kas lifi sayısını artırabilir. Bu nedenle kök hücre nakli, takviye tedavi olarak geleneksel ilaçlarla birlikte uygulandığında kas distrofisi olan hastalar için daha etkili olabilir.
Tedavi prosedürü:
Hastalara intramüsküler (etkilenen kaslar için) enjeksiyon ve intravenöz enjeksiyon yoluyla göbek kordonu kaynaklı mezenkimal kök hücre nakli yapılır.
Restoratif tedavi, deformiteleri ve kontraktürleri önlemek ve düzeltmek için fizyoterapiyi içerir.
Daha yakın zamanda, mezenkimal kök hücrelerin kas lifi hücresini farklılaştırabileceği gösterilmiştir çünkü bu hücreler tamamlayıcı özelliği olan distrofin salgılayabilmektedir. Kas lifi hasar oranını etkili bir şekilde azaltabilir, kreatin fosfokinazı azaltabilir, kas distrofisinin ilerlemesini durdurabilir ve kasın bazı kısımlarında gücü geri kazandırabilir.
Spinocerebellar/Frederich ataksisi, Hipoksik ensefalopati, omurilik yaralanmaları, serebral palsi, Duchenne kas distrofisi ve diğerleri gibi tedavisi mümkün olmayan hastalıkların kök hücre tedavisi için klinik çalışmalar devam etmektedir. Rejeneratif tıp olağanüstü bir hızla gelişiyor. Dramatik klinik faydalar üretme ve karşılanmamış önemli tıbbi ihtiyaçları karşılama potansiyeline sahip hücre tedavilerine özel önem verilmektedir. Rejeneratif tıp sadece geleceğe dair bir umut değil, bugünün bir gerçeği.
Uzmanlar:
