Böbrek nakli

Böbrekler insan vücudunda hayati öneme sahip anatomik organlardır. Böbreğin ana yapısal ve işlevsel birimi nefrondur. İki böbrekteki toplam nefron sayısı yaklaşık 2-3 milyondur. Nefronlarda üç ana fizyolojik süreç gerçekleşir:

• Kan plazmasının çeşitli proteinlerden temizleyen glomerüllere süzülmesi. Filtrasyon sürecinde birincil idrar oluşur.
• Henle ilmeğinin tübüllerinde gerekli, vücut için değerli maddelerin-su, glikoz, tuzlar ve diğerlerinin- emilmesi ve böylece idrarın konsantre olması.
• İdrarla atılmak üzere kanallara gereksiz bileşiklerin salgılanması - amonyak, üre, kreatinin vb.

Böbrekler filtreleme yeteneğini kaybettiğinde, vücutta zararlı seviyelerde sıvı ve atık birikir, bu da kan basıncını yükseltebilir ve böbrek yetmezliğine yol açabilir. Böbrekler normal çalışma yeteneklerinin yaklaşık 90%'sini kaybettiğinde ortaya çıkar. Böbrek yetmezliği iki şekilde gelişebilir:

• "ani" - akut böbrek yetmezliği olarak da adlandırılır
• "sinsice" - kronik böbrek yetmezliği olarak da adlandırılır. Böbrek fonksiyonlarının kalıcı olarak ihlali anlamına gelir. Günümüzde böbrek nakli, kronik böbrek yetmezliğini tedavi etmenin bilinen tek yoludur.

Böbrek yetmezliği belirtileri

Böbrek yetmezliğinin en yaygın semptomlarından bazıları şunlardır: kusma, ishal, kilo kaybı, sık idrara çıkma, idrarda kan, kemik hasarı, kalp ritmi bozuklukları, ayaklarda, ayak bileklerinde, yüzde ve ellerde şişme, kas krampları, yorgun ve halsiz hissetme.

Böbrek yetmezliğinin nedenleri

Böbrek yetmezliğinin en yaygın nedenleri şunlardır:

• Diyabet
• Kronik, kontrolsüz hipertansiyon
• Polikistik böbrek hastalığı
• Fokal segmental glomerülonefroz
• Enfeksiyonlar
• Metabolizma hastalıkları
• Lupus, skleroderma, dermatomiyozit gibi otoimmün hastalıklar

Kronik böbrek yetmezliği olan hastalar diyaliz yoluyla kanlarındaki atıkları uzaklaştırmalı veya böbrek nakli yaptırmalıdır.

Diyaliz türleri:

Periton diyalizi

Bu işlemde karın boşluğuna özel solüsyonlar verilir ve fazla sıvılar ve toksik atık ürünler çıkarılır. Solüsyonlar vücutta birkaç saat kalır ve bu işlem günde 3-4 kez tekrarlanır. Bu tür diyalizle yapılan temizlik, tıpkı böbreklerin kendi çalışması gibi haftada 7 gün 24 saat sürer.

Periton diyalizinin dezavantajları:

• enfeksiyon riski
• obezite, aşırı glikoz yüklenmesi ve bozulmuş yağ metabolizması riski
• protein kaybı
• orta derecede sınırlı ultrafiltrasyon
• orta derecede sınırlı haftalık kreatinin klirensi

Hemodiyaliz

Burada hastanın kanı filtrelenir ve atık maddelerden, gereksiz su ve tuzlardan arındırılır. Hemodiyaliz sayesinde arteriyel basınç ve elektrolit dengesi düzenlenir. Genellikle haftada 3 kez yapılır ve her işlem 4 ila 8 saat sürer.

Hemodiyaliz sırasında hastalara aşağıdaki gibi bir dizi olumsuzluk yüklenmektedir:

• katı diyet
• su sıkıntısı
• seyahat yasağı
• sosyal yaşamdan soyutlanma
• işten veya eğitimden kopma
• çocuklarda büyüme geriliği

Diyaliz, kronik böbrek yetmezliği olan hastalar için hayat kurtarıcı bir prosedürdür, ancak yalnızca geçici bir çözüm olarak görülmelidir. Diyaliz sadece böbreklerin boşaltım işlevini telafi eder, ancak böbrekler tarafından salgılanan ve kan ve kemik metabolizmasını etkileyen hormonların işlevini yerine getiremez. Uzun süreli diyaliz, renal hipertansiyon, renal anemi, kemik hastalığı, polinöropati, kaşıntılı cilt, perikardit, pulmoner staz, hepatit, amiloidoz ve diğer hastalıklar gibi komplikasyonlara yol açar. Bu nedenle böbrek nakli hastalarının yaşam kalitesi ve süresi diyaliz hastalarına kıyasla daha yüksektir. Başarılı bir böbrek nakli ve ameliyat sonrası takibin ardından hastalar hayatlarına sağlıklı insanlar olarak devam edebilirler.

Böbrek nakli ne zaman gereklidir?

KBH (kronik böbrek yetmezliği) hastaları için ana tedavi yöntemi, bir donörden bir alıcıya (alıcı) böbrek naklidir.

Böbrek nakli, böbrek fonksiyonu tamamen eksik olan kişiler için tedavinin son aşamasıdır. Bunlar diyalizle hayatta tutulan hastalardır. Hastalıklı her iki böbreğin rolünü tamamen üstlenebilecek tek bir sağlıklı böbreğin nakledilmesi yeterlidir.

Böbrek bağışçıları olabilir:

• hastanın akrabası olan yaşayan kişiler - hastanın erkek kardeşi, kız kardeşi, çocuğu
• hasta yakını olmayan yaşayan kişiler - eş, arkadaşlar
• kadavra donör - yakın zamanda ölmüş ve kronik böbrek hastalığı olmayan bir kişi

Kadavra donörler iki gruba ayrılabilir:

• Beyin ölümü gerçekleşmiş donörler - Beyin ölümü gerçekleşmiş donörler, beyin yapılarına yetersiz kan akışı nedeniyle beynin uzun süre iskemi altında kaldığı kişilerdir. Beyin ölümü en sık araba kazalarında ve septik durumlarda görülen şok durumlarından kaynaklanır.
• Kardiyak ölümü olan donörler - Kardiyak ölümü olan donörlerde, bu kişinin organ donörü olacağına karar verilmeden önce beyin hala çalışıyordu. Bunlar genellikle ciddi kalp hasarı olan hastalardır ve hasta iyileşemez. Bu nedenle, aile kabul ederse, hasta organ bağışçısı olur. Bu organlar vücuttan çıkarılır, yüksek dozda antikoagülan içeren özel bir solüsyonla perfüze edilir. Organlar "temizlendikten" sonra, işlevselliklerini korumak için özel koşullar altında özel dondurucularda saklanırlar.

Böbrek nakli için gereklidir:

• Hasta, hipertansiyon, anemi, pulmoner kalp hastalığı gelişimi gibi uzun süreli böbrek diyalizinin en yaygın komplikasyonlarından etkilenmez.
• Böbrek vericisinde tüberküloz, AIDS, frengi, hepatit A, B, C, D, E, otoimmün hastalıklar (kollajenoz, lupus, skleroderma), sepsis, sıtma, herpes, salmonelloz, trişinelloz ve diğer hastalıklar bulunmamalıdır.
• Donör böbreği sağlıklı ve fonksiyonları korunmuş olmalıdır.

Zorunlu araştırma:

• Donör ve alıcı arasında kan grubu açısından tam bir eşleşme olması.

• Kan testi - enfeksiyonları tespit etmek ve genel durumu kontrol etmek için
• İdrar testi - alıcı hemodiyalizde değilse 24 saatlik idrar testi
• Akciğer röntgeni
• Elektrokardiyogram
• Meme ultrasonu, mamografi (kadınlar için)
• Karın ultrasonografisi

Serum eşleştirme nedir?

Serum çapraz eşleşmesi, hasta ve donörün nakil ameliyatından hemen önce de dahil olmak üzere birkaç kez yaptıkları bir kan testidir. Testi yapmak için donörden alınan hücreler hastadan alınan serum ile karıştırılır. Alıcının serumunda donörün hücrelerine karşı antikorlar varsa, antikorlar donörün hücrelerine bağlanacak ve bir floresan tespit yöntemi kullanılarak tespit edilecektir. Bu antikorlar yüksek seviyelerdeyse donör hücreleri tahrip olacaktır. Buna pozitif çapraz eşleşme denir ve naklin gerçekleşemeyeceği anlamına gelir. Bu da nakledilen böbreğin derhal reddedilmesine yol açacaktır.

Donör için gerekli olan testler:

• Tam kan sayımı
• İdrar Tahlili
• Akciğer röntgeni
• Elektrokardiyogram
• Meme ultrasonu, mamografi (kadınlar için)
• Karın ultrasonografisi
• 24 saatlik idrar testi (proteinüri, kreatinin klirensi)
• Böbreklerin BT taraması (tarayıcı)

Böbrek nakli ameliyatı

Günümüzde böbrek yetmezliği sorununu çözmek için canlı donör nakli giderek daha popüler hale gelmektedir. Bu alandaki "altın" standart, yaşayan donörlerin ameliyat sonrası sağlığı ve konforu göz önünde bulundurularak böbreğin kapalı bir yöntemle (laparoskopik yöntem) cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Bu yöntemde böbreğin cerrahi olarak çıkarılması, büyük bir cerrahi kesi yapmak yerine hastanın karnında açılan küçük deliklerden gerçekleştirilir. Son 10 yılda bu teknik dünya çapında yayılmıştır.

Kapalı yöntemle böbrek ameliyatı, hastanın karnında açılan iki adet 0,5 - 1 cm'lik delikten gerçekleştirilir. Ameliyat tamamlandıktan sonra hastanın kasığından yapılan 6 cm'lik bir kesiden böbrek çıkarılır. Açık ameliyata kıyasla hastalar ameliyat sonrası daha az ağrı hisseder, hastanede daha kısa süre kalır ve normal yaşamlarına ve işlerine çok daha çabuk adapte olurlar.

Bu cerrahi teknikle, geçmişte açık nefrektomi yöntemi (böbreğin cerrahi olarak çıkarılması) kullanılarak yapılan ameliyatlardan sonra hastalarda ortaya çıkan fıtık görünümü, uyuşukluk, yara enfeksiyonu ve akciğerlerde hava birikmesi gibi ameliyat bölgesinde istenmeyen yan etkiler neredeyse hiç görülmez. Ayrıca vücutta sadece iki delik kullanılarak ve böbreği çıkarmak için yapılan küçük bir kesi ile gerçekleştirilen operasyon, açık ameliyata kıyasla kozmetik açıdan da başarılı sonuçlar veriyor.

Donörler ameliyattan sonraki akşam hareket etmeye ve su içmeye başlarlar ve ertesi sabah yemek yiyebilir ve yıkanabilirler. Hastalar ameliyattan sonraki gün taburcu edilir.

Bir böbrek nakli genellikle yaklaşık üç ila dört saat sürer. Genellikle yeni böbrek hemen çalışmaya başlar. Canlı donörlerden nakledilen organların normal işlevine ulaşması genellikle 3 ila 5 gün, kadavralarda ise yaklaşık 7 ila 15 gün sürer. Alıcı için hastanede kalış süresi genellikle yaklaşık 4-7 gün sürer. Komplikasyonlar ortaya çıkarsa, böbreklerin idrar yapmasına yardımcı olmak için ek ilaçlar (diüretikler) dahil edilir.

Nakledilen böbreğin reddedilmesi ameliyattan sonraki ilk 60 saat içinde (ve bazen ameliyattan aylar sonra) mümkündür.

Reddedilme mutlaka organın kaybı anlamına gelmez, ancak ek tedavi, reçete edilen ilaçların türünde ve dozajında ayarlamalar gerekebilir. Tüm bunlar işe yaramazsa, hasta böbrek diyalizine geri döner veya yeni bir nakil yapılır.

Başarılı bir nakilden sonra yeni böbrek kanı filtreler, böylece hastanın artık diyalize ihtiyacı kalmaz. Donör böbreğinin reddedilmesini önlemek için, alıcının bağışıklık sistemini baskılayarak nakledilen organa saldırmasını ve reddetmesini önleyen ilaçlar olan immünosupresanlar reçete edilir.

Böbrek naklinden sonra olası sorunlar:

• Nakledilen organın reddedilmesi (hiper, akut veya kronik)
• Reddedilme riskini azaltmak için gerekli olan immünosupresif ilaçlara bağlı enfeksiyonlar ve sepsis
• Nakil sonrası lenfoproliferatif bozukluklar (lenfomalar)
• Kemik sorunlarına yol açabilen kalsiyum ve fosfat da dahil olmak üzere elektrolit dengesizlikleri
• İdrar yolu enfeksiyonları, solunum yolu enfeksiyonları, viral hastalıklar
• Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların yan etkileri: mide-bağırsak iltihabı ve mide ve yemek borusu ülserleri, hirsutizm (aşırı kıllanma), saç dökülmesi, obezite, akne, tip 2 diyabet, yüksek tansiyon, hiperkolesterolemi (kolesterol seviyesinin yükselmesi), osteoporoz ve katarakt.

Nakledilen bir böbreğin ortalama yaşam süresi on ila on beş yıldır. Böbrek nakli yaşamı uzatan bir işlemdir. Ortalama bir hasta, nakledilen böbrekle, bakım diyalizine göre 10 ila 15 yıl daha uzun yaşayacaktır. Yaşam beklentisindeki artış genç hastalarda daha fazladır. Böbrek nakli yapılan hastalar genellikle hemodiyaliz hastalarına göre daha fazla enerjiye, daha az kısıtlayıcı bir diyete ve daha yüksek bir yaşam kalitesine sahiptir.